S▌Z DE BU SORULARI SORUYOR MUSUNUZ?
Biliyorsunuz bu sayfalar²n amac², tⁿketici olarak ■ikayetτi oldu≡unuz konularda sizlere yard²mc² olmak. Bunun iτin ⁿretici firmalarla temasa geτiyor, ■ikayetleri inceliyor ve TKK'ya (Tⁿketicinin Korunmas² Hakk²ndaki Kanun) ve g÷nⁿllⁿ tⁿketici derneklerine ba■vurarak sorunlara τ÷zⁿm bulmaya τal²■²yorum. Okurlar²m²zdan gelen olumlu tepkiler verdi≡im bilgilerin i■lerine yarad²≡²n² g÷steriyor. Bu ay yine okurlar²m²zdan gelen mektuplardan yola τ²karak TKK ile ilgili bilgiler verece≡im. Ancak itiraf etmem gerekir ki TKK'n²n yeni dⁿzenlemeleri ²■²≡²nda τe■itli tⁿketici problemlerini incelerken, benim de kafamda pek τok soru i■areti kal²yor. Bu ayki yaz²mda sizlere kar■²la■t²≡²m ÷rneklerden bahsederken, ister istemez kafamda olu■an soru i■aretlerini de yans²taca≡²m. Amac²m belirli konularda tⁿketicinin τaresizli≡ini ortaya koymak de≡il, devletin kanun dⁿzenleyici kurumlar²na sinyaller yollamak ve ⁿretici firmalar²n bireysel τ÷zⁿmlerle bile olsa mⁿ■teri memnuniyetine daha τok ÷nem vermelerini sa≡lamak.
Yaz²l²m ▐ikayetleri
Bu ay bana gelen mektuplar aras²nda yaz²l²m ■ikayetleri birinci s²radayd². ╓rne≡in Mersin'den faks τeken Muhammet De≡irmenci isimli okurumuz, 1995 y²l²nda Elit Bilgisayar Yaz²l²m ve Tic. Ltd. ▐ti.'den Eti-Plus isminde bir muhasebe program² sat²n ald²≡²n² ve bir sⁿre sonra disketlerin ar²zaland²≡²n² yaz²yor. ▌stanbul'daki ⁿretici firman²n Mersin'deki bayisi bu soruna τ÷zⁿm bulamay²nca okurumuz disketleri ana firmaya g÷nderip yenisini istemek zorunda kalm²■. ▄retici firmadan bir sⁿre cevap gelmeyince tekrar arayarak iste≡ini tekrarlam²■. Bunun ⁿzerine kendisine yeni disketler g÷nderilmi■ ve disket yenileme bedeli olarak 3,600,000 TL al²nm²■. Okurumuz garanti belgesi verilmesine kar■²n, firman²n disket yenileme bedeli ad² alt²nda b÷yle bir ⁿcret isteme hakk²na sahip olup olmad²≡²n² soruyordu.
Elit'i arayarak hem firman²n Genel Mⁿdⁿrⁿ hem de teknik servis elemanlar² ile g÷rⁿ■tⁿm. Verdikleri garanti belgesi kapsam²nda, ⁿretimden kaynaklanan hatalarda ⁿcretsiz yenileme yapt²klar²n², ancak kullan²c²n²n hatas²ndan kaynaklanan durumlarda (virⁿs bula■t²rma, disketteki bilgileri dikkatsizlikle silme gibi) yenileme ⁿcreti talep ettiklerini s÷ylediler. Ayr²ca firma yetkilileri, bⁿtⁿn mⁿ■teri ■ikayetlerinin kay²tlar²n² titiz bir ■ekilde tuttuklar²n², kⁿτⁿk bir ara■t²rma ile gerekli detaylar² bana ileteceklerini s÷ylediler. Bu arada Mersin'deki okurumuzu tekrar arayarak firman²n verdi≡i bilgileri aktard²m ve disketlerdeki problemin detaylar²n² sordum. Ne yaz²k ki sorunun nedeni konusunda bir fikri olmad²≡² gibi virⁿs olas²l²≡² ile ilgili bir aτ²klama da yapamad². Firman²n soruna ili■kin olarak g÷nderdi≡i detaylar sorunun kullan²c² hatas²ndan kaynakland²≡²n² ortaya koyuyordu. ▄stelik okurumuzun onlar ile daha ÷nce temasa geτerek program²n son versiyonunu sat²n ald²≡²n² ve yaz²l²mla ilgili bir ■ikayetin s÷z konusu olmad²≡²n² belirtiyorlard². Sorunun bu noktada τ÷zⁿlmⁿ■ oldu≡u belli, ancak okurumuzun garanti belgesi ile ilgili sorular²n² da ara■t²rmadan edemedim.
TKK'da garanti belgesi ile sat²lmas² zorunlu sanayi mallar² ba■l²≡² alt²nda bir liste yer al²yor. ╟e■itli kategorilerde ⁿrⁿnleri iτeren bu liste bilgisayarlar² ("klavye, monit÷r, yaz²c² dahil" diye not dⁿ■ⁿlmⁿ■) iτerse de, tahmin edece≡iniz gibi yaz²l²mlarla ilgili bir ifade yoktu. Ayr²ca kural olarak garanti sⁿresinin bir y²l oldu≡u, ancak ⁿretici firma bundan daha uzun bir sⁿreyi taahhⁿt etmi■se bu sⁿrenin geτerli olaca≡² yaz²l²yd². Kanunen zorunlu olmamas²na kar■²n garanti belgesi ile sat²lan mallar ile ilgili hiτbir hⁿkme rastlayamad²m. Bir hukuk uzman² olmasam da, kanunlar²n aτ²k verdi≡i pek τok noktada yorumlara dayanan hukuk adamlar² gibi ben de yorum yapabilirim san²yorum. Benim yorumum ■u: Bu gibi mallarda garanti belgesi, sat²■² art²rmaya y÷nelik ekstra bir ÷zellik olarak sunuldu≡una g÷re ⁿretici firmay² ba≡lay²c² olmal². Bu aτ²dan Sanayi ve Ticaret Bakanl²≡² onay² olmasa da verilen garanti belgesi resmi bir taahhⁿt say²lmal². Tabii, bu yorumun ne kadar geτerli oldu≡u ancak tⁿketicilerden birinin aτaca≡² bir dava sonucu kesin olarak anla■²labilir.
Daha sonra okurumuzun sorusundan yola τ²karak dⁿnyadaki uygulamalar²n nas²l oldu≡unu dⁿ■ⁿndⁿm. Aralar²nda Microsoft'un da bulundu≡u dⁿnyaca tan²nm²■ pek τok yaz²l²m firmas², kullan²c² hatas² ile bozulan disketleri yenilirken belirli bir ⁿcret istiyorlar. Bu ⁿcretin mutlaka disket veya CD-ROM maliyeti kadar olmas² da gerekmiyor, ancak genelde yaz²l²m²n kendi fiyat²ndan daha az.
Buglar Ne Kadar ╓nemli?
En τok ■ikayetτi olunan bir di≡er konu da yaz²l²m buglar² (veya kusurlar²) ile ilgili. Dⁿnyaca tan²nan, en gⁿvenilir yaz²l²mlarda bile bug τ²kt²≡²n² duymu■sunuzdur. Bu buglar yaz²l²mdan sa≡lanan genel fayday² fazla etkilemedi≡inde kullan²c²lar pek ⁿzerinde durmuyor. Ancak ÷nemli bug'larda yaz²l²m firmalar²na dava aτ²ld²≡²n² da s²k s²k yabanc² bilgisayar yay²nlar²ndan izliyoruz. ╓rne≡in ABD'de Synchronous firmas²nca ⁿretilen ve bellek y÷netimi sa≡layan SoftRAM ve SoftRAM 95 yaz²l²mlar² beklenen sonucu vermeyince kullan²c²lar firmaya dava aτm²■lar. Synchronous firmas² hatas²n² kabullenip tⁿm kullan²c²lara paralar²n² geri ÷deyeceklerini belirtmi■.
Bu ay gelen mektuplardan biri bu konu ile ilgiliydi. Bu yaz² yay²na haz²rlan²rken ara■t²rmalar²m devam etti≡i iτin ■imdilik okurumuzun ve ■ikayet edilen firman²n ismini vermeyece≡im. Ancak ■ikayetin bir muhasebe paketinin yeni sⁿrⁿmⁿ ile ilgili oldu≡unu s÷yleyebilirim. Okurumuzun belirtti≡ine g÷re bu yaz²l²m ÷nceki y²ldan kalan alacak hesaplar²n² bir sonraki y²la do≡ru aktaram²yormu■ (÷nceki sⁿrⁿmde bu sorunun olmad²≡² belirtiliyor). Okurumuzun iddias² henⁿz kesinlik kazanmad², ancak b÷yle bir durumun oldu≡unu varsayal²m. Yaz²l²mda bu boyutlarda bir bug, eksiklik veya kusur varsa, kullan²c²lar² milyarlarca liral²k bir zarara sokabilir. TKK ay²b²n neden oldu≡u zararlar iτin ⁿretici ve sat²c² firmalar² sorumlu tutuyor (tⁿketicinin ald²≡² mal² ay²pl² oldu≡unu bile bile kullanmamas² kayd²yla). Yani, teorik olarak bu tⁿr hatalar ⁿretici firmalar²n ba■²n² bⁿyⁿk belaya sokabilir.
Ancak bir de madalyonun ÷bⁿr yⁿzⁿne bak²p sorular²m²z² s²ralamaya ba■layal²m: Tⁿketici mahkemeleri yaz²l²m buglar² veya kusurlar² ile ilgili kararlar verebilecek bilgi ve deneyime sahip mi? De≡ilse bu konularda bilirki■i g÷rⁿ■ⁿne ba■vurma olanaklar² var m²? (Sekt÷rden uzmanlar ve biz bilgisayar yay²nc²lar² bu i■e g÷nⁿllⁿ olabiliriz san²yorum.) Yaz²l²m hatalar² kesin olarak belirlenebilse bile, yol aτt²≡² zararlar nesnel olarak kan²tlanabilir mi? ╓rne≡in hatal² bir yaz²l²m²n bir bilgisayarda yok etti≡i verilerin de≡eri nas²l hesaplanabilir? Bunlar, y²llar sⁿren bir τal²■man²n ⁿrⁿnⁿ olan ve de≡eri milyarlarca lira ile ÷lτⁿlebilen veriler de olabilir. Bu konuda TSE'nin de yard²m² ile belirli standartlar geli■tirilebilir mi?
Tⁿrkiye'de yaz²l²m sekt÷rⁿnⁿn geli■mesi isteniyorsa, firmalar bir an ÷nce dⁿnya standartlar²nda hizmet verme yoluna gitmeli. ╓rne≡in, τe■itli illerde sat²c²lar² bulunan yaz²l²m firmalar² neden teknik destek hizmetlerini de bu illere ta■²m²yor? Hizmetteki aksakl²klar²n τo≡una bu bayilerin bilgisizli≡i neden olmuyor mu? Uluslararas² yaz²l²m firmalar² "beta tester" s÷zcⁿ≡ⁿnⁿ dilimize sokmu■ken, neden Tⁿrkτe yaz²l²mlar²n beta tester'lar²na hiτ rastlam²yoruz? Bu i■e yeterli kaynak ay²rmak zorsa, yaz²l²mlar²n ÷nce shareware versiyonlar² ⁿretilip kullan²c² tepkileri g÷zlenemez mi? Yurtd²■²nda shareware kavram²n²n yayg²nla■mas²n²n alt²ndaki gerτek bu: Baz² firmalar ÷nce yaz²l²mlar²n²n k²rp²lm²■ versiyonlar²n² ⁿcretsiz da≡²tarak hem son sⁿrⁿm ÷ncesindeki hatalar² belirleyebiliyor, hem de ⁿrⁿne duyulan ilgiyi ÷lτebiliyorlar.
Haklar²n²z² Aramaktan Vazgeτmeyin
Tⁿm bu sorulara cevap vermek oldukτa zor. Yabanc² bilgisayar yay²nlar²nda da bu konuda baz² g÷rⁿ■lere rastl²yorum. Hukuk sisteminin gⁿvenilirli≡i ile tan²nan ▌ngiltere'de bile bilgisayar dergileri "bilgisayar teknolojisinin sⁿrekli yenilenen ve en τok bilgi aτl²≡² duyulan alan oldu≡undan" dem vurularak, mahkeme kararlar²ndan pek fazla bir ■ey beklenemeyece≡i vurgulan²yor.
Yine de umutsuzlu≡a kap²lmamak laz²m. Bu ay ▌zmit'den arayan genτ bir okurumuz, bir bilgisayar firmas² ile yurt d²■²ndan markal² bilgisayar getirtmeleri iτin s÷zle■me imzalad²≡²n², bilgisayardan istedi≡i ÷zellikleri belirtip bir fiyat ⁿzerinde anla■t²klar²n² ve alaca≡² bilgisayar²n paras²n² ÷nceden ÷dedi≡ini aktard². Tahmin edece≡iniz gibi, sonuτta eline toplama ve istedi≡i ÷zelliklere sahip olmayan bir bilgisayar tutu■turulmu■. Benden ba■vuraca≡² makamlar²n ve Tⁿketiciyi Koruma Derne≡i'nin telefonun numaralar²n² istedi. ▌stedi≡i bilgileri verdim ve isterse firma ile g÷rⁿ■ebilece≡imi, k÷tⁿ reklamdan kaτ²nmak amac²yla s÷zⁿmⁿzⁿ dinleyebileceklerini belirttim. Ancak firma ile bizzat g÷rⁿ■ⁿp haklar²n² hat²rlataca≡²n² ve τ÷zⁿm bulunmazsa mahkemeye ba■vuraca≡²n² s÷yledi. Kararl²l²≡²n² g÷rⁿnce ⁿstelemeyip her zaman yard²ma haz²r oldu≡umuzu hat²rlatt²m. Ortada bariz bir aldatma ve resmi kan²t niteli≡indeki s÷zle■meler oldu≡u iτin, ku■kusuz bu tⁿketicinin lehine sonuτlanma ihtimali yⁿksek bir ÷rnek. Ancak genτ okurumuzun kararl²l²≡²na tⁿm tⁿketicilerin sahip olmas²n² diliyorum. Bu tⁿr ÷rnekler τo≡ald²kτa, a■²lmaz gibi g÷rⁿnen belirsizlikler ortadan kalkacakt²r.
Son olarak geτti≡imiz ay gⁿndemden inmeyen bir konuya, gazetelerin "laptoplu" promosyon yar²■²na de≡inmeden geτemeyece≡im. Konfigⁿrasyon detaylar² ile gazete okurlar²na duyurulan PC'lere bir diyece≡im yok, ancak birkaτ gazete bildi≡imiz anlamda bir PC'den beklenen ÷zellikleri ta■²mayan s÷zde bilgisayarlar ile okurlar²n² kand²rmaya τal²■²yor. Biz de dahil yⁿzlerce okur bu laptoplar²n teknik detaylar²n² ÷≡renmeye τal²■t², ama hep kaτamak cevaplar verildi. ▄stⁿne ⁿstlⁿk, TV reklamlar²nda "Benim bilinτli tⁿketicim konfigⁿrasyon sorarm²■" yakla■²m² ile inceden alay konusu olduk; τⁿnkⁿ bir y²≡²n bo■ lafa kar■²l²k gerekli bilgiler (i■lemci, RAM bellek, sabit disk kapasitesi, piyasadaki yaz²l²mlar² τal²■t²r²p τal²■t²rmad²klar² vs.) yine verilmedi. Bu yⁿzden bu gazetelerin y÷neticilerine ve tⁿketicilere, TKK'n²n aldat²c² reklamlar ile ilgili hⁿkⁿmler iτerdi≡ini de hat²rlatmay² gerekli g÷rⁿyorum.